نویسنده: حامد حسنی <پژوهشگر مسائل حقوقی>

تصور کنید روزی یکی از عزیزان تان را از دست می دهید.

هیاهوی سوگ و خاطرات تلخ و شیرین، آلبوم های عکس

و لباسهایی که هنوز عطر او را دارند، قلب تان را

میفشارد. اما پس از عبور از این طوفان عاطفی، سوالی در

ذهن تان شکل میگیرد: »از او چه به جا مانده؟«. شاید یک

خانه قدیمی پر از خاطره، ماشینی که سفرهای زیادی با آن

رفته اید و حساب های بانکی که ازوجودشان خبرداشتید.

اما اگر حقیقت فراتر از این ها باشد چه؟ اگر دارایی های پنهانی وجود داشته باشد که هرگز از آن ها سخنی به میان نیامده

است؟ طلبی چند میلیاردی از نهادی دولتی، محموله ای در گمرک یا سرمایه ای در پلتفرم های طالی دیجیتال. شاید فراموش

کرده به شما بگوید، شاید هم فرصت نیافت. حاال فکر کنید که هرگز از این ها خبردار نشوید. هیچ وقت.

تاالر تاریک اموال فراموششده

بعد از فوت ی ک فرد، معموالً خانواده اش با اطالعاتی که در اختیار دارند، مراحل انحصار وراثت و تحریر ترکه را شروع

میکنند. اما در بیشتر موارد، کمتر کسی به فکر جست وجوی اموال پنهان یا ناشناخته فرد متوفی می افتد. متأسفانه هیچ راه

مشخصی برای پیدا کردن این دارایی های پنهان وجود ندارد. همین ندانستن می تواند باعث شود که ورثه، حقوق قانونی

خودشان را از دست بدهند.

تصور کنید پدرتان در یک دعوای حقوقی علیه یک شرکت بزرگ پیروز شده و چند میلیارد تومان طلبکار است، اما

فرصت نمیکند این پول را بگیرد و فوت میکند. این پول حق مسلم شما و خانواده تان است، اما چون از وجود آن خبر

ندارید، برای همیشه در بایگانی یک دادگاه دفن می شود.

تصور کنید همسرتان بخش قابلتوجهی از دارایی های خود را در پلتفرم های خرید و فروش طالی آب شده یا به صورت

رمز ارز در صرافی های ایرانی نگهداری می کند. از آنجا که شما از ا ین دارا یی ها بی اطالع هستید، هیچ اقدام ی برای مطالبه

آنها انجام نمی دهید. نتیجه، از دست رفتن ثروتی چشمگیر است که در فضا ی مجاز ی و سرورها ی شرکتهای خصوص ی

باقی می ماند.

غم انگیزتر از همه، سرنوشت کودکانی است که در سوانح رانندگی والدین خود را از دست میدهند. این کودکان خردسال

که درکی از دارایی و اموال ندارند، آسیبپذیرترین قربانیان این خأل قانونی هستند. چه بسا افراد سودجو، با سوءاستفاده از

این ناآگاهی، اموال یتیمان را با ترفندهایی مانند جعل اسناد، به نام خود تصاحب کنند. این تاالر تاریک اموال فراموش شده،

جایی است که عدالت در آن به سادگی قربانی می شود.

آمارهای رسمی نشان می دهد طی پنج سال گذشته، هر سال بهطور متوسط بی ش از ۴۵۰ هزار نفر در کشور فوت کرده اند.

این رقم نشان دهنده حجم عظی می از خانواده هاست که هر ی ک ممکن است با چالش دارا یی های پنهان یا ناشناخته مواجه

شوند. در نبود سازوکار ی جامع برا ی شناسایی ای ن اموال، بخشی از حقوق قانون ی وراث، برای همیشه از دست م ی رود.

گامی هوشمندانه به سوی عدالت

در اسفند ماه سال ،۱۴۰۰ قوه قضاییه با تصویب »دستورالعمل ساماندهی و تسریع فرایند رسیدگی به انحصار ورثه و تحریر

ترکه«، گامی بلند به سوی عدالت و شفافیت برداشت. این دستورالعمل، با وجود عدم پوشش خبری کافی، یکی از

دستاوردهای مهم عدالتمحور در سال های اخیر محسوب میشود. بر اساس ماده ۶ این دستورالعمل، پس از صدور گواهی

انحصار وراثت، قوه قضاییه مکلف است به صورت خودکار و با استفاده از ظرفیتهای فناوری اطالعات، از کلیه نهادها و

پایگاه های داده رسمی کشور استعالم نماید. نتیجه ای ن استعالم، فهرستی کامل از دارایی های متوفی خواهد بود که شامل

امالک، خودرو، موجود ی حسابهای بانکی، چک و سفته الکترونیکی، صندوق امانات، اوراق بهادار و سهام، سیمکارت

و خط تلفن ثابت، بارنامه های رسمی، کاالها ی موجود در گمرک و انبارها ی عمومی، اختراعات و همچنین مطالبات

ثبتشده در مراجع قضایی است. این فهرست در اختیار ورثه قرار می گیرد. این یعنی آرامش خاطر برای خانواده ای داغدار

که مطمئن می شوند هیچ حقی از عزیز از دست رفته شان پایمال نخواهد شد.

چرا تحقق عدالت معطل مانده است؟

با گذشت نزدیک به چهار سال از تصویب این دستورالعمل حیاتی، روند اجرای کامل آن همچنان با ابهاماتی همراه است .

این تأخیر، با توجه به ارتباط مستقیم با حقوق شهروندان و مقوله عدالت اجتماعی، می تواند زمینه ساز تضییع حقوق هزاران

خانواده ایرانی در هرسال شود. انتظار می رود قوه قضاییه در راستای تحقق عدالت، نسبت به اجرای کامل و شفاف این

دستورالعمل اقدام نماید تا شهروندان شاهد آثار عینی و ملموس آن باشند.

آرامش برای ورثه؛ وقت ی عدالت در ارث برقرار میشود

ایران ی را تصور کنید که در آن هیچ وارث ی برای یافتن اموال پنهان عزیزان از دست رفته خود دچار سرگردان ی نشود و هر

مادر بیوه و فرزند یتیم با اطمینان از حمایت های حاکمیت، ارث خود را در یافت کند. زیرساختهای حقوقی و فنی الزم

برای تحقق این چشم انداز، فراهم شده است. اکنون تنها کار ی که باق ی مانده، اجرای کامل و بی درنگ دستورالعملی است

که سالها پیش تدوی ن و ابالغ شد.